Rak kości twarzoczaszki należy do rzadkich, ale bardzo poważnych schorzeń. Zmiany mogą mieć charakter pierwotny – rozwijający się bezpośrednio w obrębie struktur kostnych – lub wtórny, jako przerzuty do kości nowotworów z innych narządów. Objawy tych zmian są często niespecyficzne i łatwo je pomylić m.in. z chorobami o podłożu zapalnym, urazami lub zmianami zębopochodnymi. Właśnie dlatego kluczowe znaczenie ma precyzyjna i szybka diagnostyka raka kości, obejmująca m.in. badania obrazowe. Tomografia komputerowa wiązki stożkowej (CBCT) stanowi w tym zakresie jedno z najdokładniejszych narzędzi, pozwalając na wczesne wykrycie zmian i precyzyjne zaplanowanie dalszego leczenia raka twarzy.
Jakie są pierwsze objawy raka kości twarzoczaszki?
Pierwotny rak kości w obrębie twarzoczaszki (np. kostniakomięsak – osteosarcoma, chrzęstniakomięsak, mięsak Ewinga) występuje rzadko, stanowiąc niewielki odsetek wszystkich guzów czaszkowo-twarzowych. Znacznie częściej spotykane są przerzuty z nowotworów zlokalizowanych w innych częściach ciała – np. raka piersi, płuca, prostaty, nerki czy tarczycy.
Zmiany nowotworowe mogą lokalizować się w kościach szczęki, żuchwy, kości jarzmowej, sitowej czy klinowej. Rozpoznanie objawów raka kości twarzoczaszki bywa trudne, szczególnie w początkowym stadium.
Objawy raka twarzoczaszki obejmują najczęściej:
- ból twarzy lub żuchwy, mający często narastający charakter, mylony niekiedy z neuralgią nerwu trójdzielnego lub bólami zębów,
- obrzęk tkanek miękkich, występujący bez wyraźnej przyczyny,
- zaburzenia czucia, np. drętwienie wargi, policzka lub podniebienia, mogące wskazywać na naciekanie raka kości na zakończenia nerwowe,
- ruchomość zębów, jeśli zmiany znajdują się w pobliżu wyrostka zębodołowego,
- trudności z żuciem lub otwieraniem ust,
- deformacje kostne w postaci wyczuwalnych zgrubień lub narośli,
- niedrożność nosa lub krwawienia, jeśli rak kości twarzoczaszki rozwija się w obrębie zatok przynosowych lub jamy nosowej.
Objawy raka kości twarzoczaszki często rozwijają się powoli i bywają bagatelizowane. Dlatego tak ważna jest odpowiednia diagnostyka; nowotwory złośliwe twarzoczaszki mogą bowiem dawać wczesne przerzuty i naciekać struktury wewnątrzczaszkowe.
Przerzuty nowotworowe do kości twarzoczaszki
Kości twarzoczaszki są nietypową, ale możliwą lokalizacją przerzutów nowotworowych. Do najczęstszych źródeł zmian przerzutowych należą nowotwory sutka, gruczołu krokowego, płuc, nerek i tarczycy.
W przypadku zmian przerzutowych objawy mogą być podobne do tych występujących przy pierwotnym raku kości. Częściej jednak towarzyszą im ogólnoustrojowe symptomy choroby nowotworowej, takie jak utrata masy ciała, osłabienie czy bóle kostne w innych lokalizacjach.
Rola tomografii CBCT w diagnostyce raka i przerzutów do kości twarzoczaszki
W przypadku podejrzenia raka twarzoczaszki podstawą diagnostyki jest dokładna ocena struktur kostnych. Tomografia stożkowa CBCT to nowoczesna technika obrazowania, która coraz częściej znajduje zastosowanie w takich sytuacjach.
Wśród głównych zalet CBCT w diagnostyce raka twarzy należy wymienić możliwość uzyskania bardzo wysokiej jakości, trójwymiarowych obrazów, co pozwala na precyzyjne uwidocznienie zmian prowadzących do uszkodzeń kości oraz otaczających je tkanek miękkich. Z kolei możliwość oglądania struktur anatomicznych w różnych płaszczyznach oraz tworzenia modeli 3D na podstawie zdjęć wykonanych podczas badania pozwalają na dokładną ocenę zasięgu zmian i ich lokalizacji. To z kolei ułatwia planowanie precyzyjnego leczenia chirurgicznego, biopsji czy radioterapii.
Dodatkowo CBCT umożliwia identyfikację nawet bardzo małych ognisk zmian kostnych, często niedostrzegalnych w konwencjonalnym RTG.
Co ważne, w porównaniu do tradycyjnych badań obrazowych, podczas wykonywania CBCT pacjent otrzymuje niższą dawkę promieniowania, co jest szczególnie ważne, gdy konieczne są wielokrotne badania kontrolne.
Tomografia stożkowa CBCT a inne metody obrazowania
W kontekście raka twarzy należy jednak wspomnieć, że choć CBCT stanowi doskonałe narzędzie do oceny zmian kostnych, tomografia uzupełnia, ale nie zastępuje innych metod diagnostycznych. Dla kompleksowej oceny tkanek miękkich konieczne może być również wykonanie rezonansu magnetycznego lub innych badań obrazowych. Jednocześnie tomografia stożkowa w diagnostyce raka kości doskonale sprawdza się jako narzędzie, które pozwala z dużą dokładnością różnicować zmiany nowotworowe od zmian zapalnych czy urazowych, często spotykanych w tej okolicy.
Rak kości twarzoczaszki oraz przerzuty nowotworowe do twarzy są dość rzadkie, ale bardzo niebezpieczne. Ich wczesne rozpoznanie ma decydujące znaczenie dla rokowania oraz przebiegu leczenia.
Tomografia CBCT, dzięki wysokiej precyzji i możliwości wielokrotnego powtarzania, odgrywa istotną rolę we wczesnym wykrywaniu zmian nowotworowych, dokładnym określaniu ich lokalizacji oraz planowaniu leczenia. Ważne jest jednak, by wybierać renomowaną pracownię radiologiczną, zapewniającą wysoką jakość badań. Tomografia twarzoczaszki w Krakowie, w pracowni Skanai, to gwarancja uzyskania doskonałych obrazów oraz opieki nad pacjentem podczas całego procesu. Dzięki temu CBCT w Skanai znacząco zwiększa szanse na poprawną diagnozę, a co za tym idzie – skuteczne i bezpieczne leczenie.
Bibliografia:
- Dr n. med. I. M. Tomaszewska, Nowotwory jamy ustnej, Mp.pl, 15.03.2015, dost. 13.07.2025
- J.J. Closmann, B. L. Schmidt, The use of cone beam computed tomography as an aid in evaluating and treatment planning for mandibular cancer, J Oral Maxillofac Surg. 2007 Apr;65(4):766-71., dost. 13.07.2025