Nowotwory twarzoczaszki i zmiany nowotworowe w jamie ustnej to poważne schorzenia, wymagające szybkiej diagnozy oraz precyzyjnego planowania terapii. Wczesne wykrywanie zmian nowotworowych oraz ich dokładne zlokalizowanie są podstawą skutecznego leczenia i poprawy rokowań pacjenta. Współczesna radiologia, w tym technologia komputerowej tomografii stożkowej – CBCT (Cone Beam Computed Tomography), stała się jednym z elementów w diagnostyce onkologicznej w obszarze jamy ustnej i twarzoczaszki. Dzięki niej lekarze mogą nie tylko wykrywać zmiany nowotworowe na wczesnym etapie, ale także precyzyjnie określać ich lokalizację, co ma kluczowe znaczenie w planowaniu terapii.
Rodzaje zmian nowotworowych jamy ustnej i twarzoczaszki
Nowotwory jamy ustnej i twarzoczaszki obejmują szeroką gamę patologii, które mogą różnić się zarówno pod względem histopatologicznym, jak i klinicznym. Do najczęściej występujących należą:
Rak jamy ustnej (rak płaskonabłonkowy)
Rak jamy ustnej, który jest najczęściej spotykanym nowotworem w tej lokalizacji, to choroba złośliwa wywodząca się z komórek nabłonkowych. Może występować w różnych częściach jamy ustnej, takich jak język, dno jamy ustnej, policzki, podniebienie twarde oraz okolice warg. W początkowych stadiach rak jamy ustnej może nie dawać objawów, co utrudnia wczesne wykrycie.
Rak wargi
Rak wargi, szczególnie dolnej, jest jednym z najczęstszych nowotworów w obrębie twarzoczaszki, szczególnie u osób palących papierosy lub narażonych na nadmierną ekspozycję na promieniowanie UV.
Nowotwory gruczołów ślinowych
Nowotwory gruczołów ślinowych, zarówno łagodne, jak i złośliwe, mogą występować w obrębie jamy ustnej. W diagnostyce tych nowotworów CBCT może pomóc w ocenie wzrostu guza oraz jego stosunku do sąsiednich struktur, takich jak kości, zęby, czy nerwy.
Mięsaki twarzoczaszki
Mięsaki to rzadkie, ale bardzo agresywne nowotwory złośliwe, które mogą występować w obrębie kości twarzoczaszki. Zmiany te wymagają precyzyjnej oceny przestrzennej, ponieważ ich agresywny charakter często wiąże się z inwazją do sąsiednich struktur, takich jak oczodoły czy jamy nosowe.
Przerzuty nowotworowe w obrębie twarzoczaszki
Niektóre nowotwory mające źródło w innych częściach ciała, mogą dawać przerzuty do kości w obrębie twarzoczaszki. Mogą być one trudne do rozpoznania w badaniach klinicznych; z tego względu stosowanie nowoczesnych technik radiologicznych często stanowi podstawę dla znalezienia źródła problemu.
Jakie zmiany w jamie ustnej powinny niepokoić?
To, jak wygląda zmiana nowotworowa w obrębie twarzoczaszki i jamy ustnej zależy od wielu czynników. Zmiany mogą być bardzo zróżnicowane, w zależności od umiejscowienia ogniska zmian. Jednocześnie część symptomów jest mało charakterystycznych, zwłaszcza przy nowotworach złośliwych zatok przynosowych. Mogą one przypominać m.in. pospolitą infekcję górnych dróg oddechowych, alergii czy nawet refluksu żołądkowo-przełykowego.
O chorobie nowotworowej mogą świadczyć na przykład:
- ból gardła,
- ból języka,
- widoczne owrzodzenie lub guzek zlokalizowany w jamie ustnej,
- chrypka, ból, trudności przy przełykaniu,
- krwawienia z nosa (zwłaszcza jednostronne),
- zaburzenia wzroku, smaku, węchu lub słuchu.
Jeśli wymienione objawy utrzymują się dłużej niż 2-3 tygodnie, konieczna jest wizyta u specjalisty – laryngologa, stomatologa lub chirurga szczękowo-twarzowego. Niezbędne jest przeprowadzenie szeregu badań, które pozwolą stwierdzić, czy problem wynika z mniej poważnej choroby, czy postawiona zostanie diagnoza nowotworu twarzoczaszki. Jeśli zostaną zignorowane, w kolejnych tygodniach mogą ulec nasileniu; często pojawiają się również kolejne dolegliwości, takie jak silne bóle, duszności, krwawienia z jamy ustnej, utrata masy ciała czy nieprzyjemny zapach z ust. W bardziej zaawansowanych stadiach choroby, widoczna może stać się również utrata masy ciała. Na tym etapie schorzenie jest już często na tyle zaawansowane, że rokowania stają się znacznie gorsze, a leczenie – trudniejsze.
Warto przy tym wspomnieć, że jednym z objawów, które często skłaniają pacjentów do udania się do lekarza, może być pojawienie się guzów na szyi, będących najczęściej przerzutami nowotworu do zlokalizowanych tam węzłów chłonnych.
Rola CBCT w diagnostyce nowotworów
Tomografia komputerowa CBCT to zaawansowana technika obrazowania, która różni się od tradycyjnej tomografii komputerowej (CT) pod względem technologii przechwytywania obrazów. CBCT wykorzystuje stożkowy promień rentgenowski, co pozwala na uzyskanie wysokiej rozdzielczości obrazów 3D z minimalną dawką promieniowania. CBCT oferuje szereg korzyści w diagnostyce raka twarzoczaszki lub jamy ustnej, w tym:
Wczesne wykrywanie zmian nowotworowych
CBCT umożliwia wykrywanie nieprawidłowych zmian w strukturach kostnych i tkanek miękkich jamy ustnej oraz twarzoczaszki. Dzięki wysokiej rozdzielczości obrazów możliwe jest zidentyfikowanie wczesnych oznak obecności zmiany nowotworowej, które mogłyby zostać przeoczone w tradycyjnych badaniach radiologicznych. Ponadto w przypadku nowotworów jamy ustnej i twarzoczaszki tomografia CBCT pozwala na dokładną ocenę granic zmiany, co jest istotne pod kątem dalszej diagnostyki.
Dokładna lokalizacja zmiany
Precyzyjna lokalizacja zmiany nowotworowej jest kluczowa, aby ocenić jej stopień zaawansowania i wpływ na sąsiednie struktury, takie jak zęby, kości, nerwy czy naczynia krwionośne. CBCT umożliwia uzyskanie trójwymiarowego obrazu, co pozwala na dokładną analizę przestrzenną, określenie wielkości guza oraz jego relacji z otaczającymi tkankami.
Ocena stopnia zaawansowania nowotworu
Dzięki możliwości uzyskania obrazów o wysokiej rozdzielczości, tomografia CBCT pozwala na ocenę stopnia rozprzestrzeniania się nowotworu w obrębie kości oraz jego ewentualnej inwazji na sąsiadujące struktury. Z tego powodu tego rodzaju diagnostyka obrazowa nowotworów twarzoczaszki i jamy ustnej jest nieoceniona w przypadku planowania leczenia chirurgicznego, radioterapii lub innych form terapii.
Planowanie leczenia i monitorowanie skuteczności terapii
W przypadku zmian nowotworowych twarzoczaszki i jamy ustnej, planowanie leczenia chirurgicznego wymaga precyzyjnych informacji dotyczących lokalizacji zmiany, jej wielkości oraz położenia względem innych struktur anatomicznych. CBCT dostarcza tych informacji w sposób wyjątkowo dokładny, co pozwala chirurgowi na zaplanowanie minimalnie inwazyjnego leczenia przy jednoczesnym precyzyjnym usunięciu guza.
Korzyści dla pacjenta
Dzięki technologii CBCT, pacjenci z podejrzeniem nowotworów twarzoczaszki i jamy ustnej mogą liczyć na szybszą diagnozę oraz dokładniejsze planowanie leczenia. W porównaniu do tradycyjnych metod diagnostycznych, tomografia CBCT wiąże się z niższą dawką promieniowania, co sprawia, że badanie jest bezpieczniejsze dla pacjentów. Dodatkowo, trójwymiarowy obraz pozwala na lepszą komunikację między lekarzem a pacjentem, co zwiększa komfort psychiczny pacjenta.
Bezpieczeństwo badania
Jednym z głównych atutów tomografii komputerowej CBCT w diagnostyce onkologicznej jest niski poziom promieniowania, który sprawia, że badanie jest stosunkowo bezpieczne, nawet w przypadku wielokrotnego stosowania. Dzięki temu pacjenci mogą przechodzić kolejne badania obrazowe w trakcie monitorowania leczenia bez obawy o nadmierną ekspozycję na promieniowanie. CBCT charakteryzuje się także krótkim czasem przeprowadzenia badania, co zwiększa komfort pacjenta.
Dowiedz się więcej na temat promieniowania w tomografii CBCT
Stożkowa tomografia komputerowa stała się niezastąpionym narzędziem w diagnostyce zmian nowotworowych w jamie ustnej lub twarzoczaszce. Dzięki wysokiej rozdzielczości, możliwości precyzyjnego lokalizowania zmian oraz minimalnej dawce promieniowania, CBCT jest niezastąpiona w diagnostyce, planowaniu leczenia oraz monitorowaniu skuteczności terapii. Wczesne wykrycie nowotworu oraz dokładna analiza przestrzenna zmiany to kluczowe elementy skutecznego leczenia i dążenia do powrotu do pełni zdrowia. Zastosowanie technologii CBCT w praktyce radiologicznej zapewnia pacjentom większe bezpieczeństwo oraz komfort, a także wspiera lekarzy w podejmowaniu decyzji terapeutycznych na każdym etapie leczenia onkologicznego.
W pracowni Skanai wykonujemy badania tomografem komputerowym CBCT twarzoczaszki. Zapraszamy do kontaktu i zapisywania się na badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa CBCT w Krakowie.
Bibliografia:
- J.J. Closmann, B. L. Schmidt, The use of cone beam computed tomography as an aid in evaluating and treatment planning for mandibular cancer, J Oral Maxillofac Surg. 2007 Apr;65(4):766-71., dost. 20.01.2025
- Dr med. A. L. Komorowski, Nowotwory złośliwe zatok przynosowych, Mp.pl, 26.04.2017, dost. 20.01.2025
- Dr n. med. S. Okła, Nowotwory regionu głowy i szyi, dost. 20.01.2025
- Dr n. med. I. M. Tomaszewska, Nowotwory jamy ustnej, Mp.pl, 15.03.2015, dost. 20.01.2025